Iako su u zemljama Evropske unije (EU) od početka rata u Ukrajini ruske diplomatske aktivnosti gotovo nepostojeće, ulazak političkih partija koje djeluju kao proruski proksiji u vladajuću koaliciju u Crnoj Gori otvorio je ambasadoru Ruske Federacije u Podgorici novi prostor i veće prisustvo u javnom životu.
Uprkos tome što je Crna Gora vanjsku politiku po tom pitanju uskladila sa vanjskom politikom EU, ambasador Maslenikov je redovan gost na manifestacijama koje organizuju proruski proksi akteri, a koje koincidiraju sa ruskim hibridnim aktivnostima na teritoriji EU, što je i potvrdio u intervjuu:
I ako sada umjesto vladinih kancelarija i diplomatskih prijema u Podgorici više prisustvujemo događajima u brojnim opštinama u zemlji, to je bolje. Na taj način iz prve ruke saznajemo kako Crna Gora živi i diše.
Podrivanje euro-atlantskog opredjeljenja na lokalnom nivou
Strategija Rusije u podrivanju evropske agende Crne Gore sastoji se u aktivnostima na lokalnom nivou koje organizuju proruski proksiji, a koje su na liniji sa zvaničnim anti-EU narativima Kremlja. Istorijski revizionizam ima značajnu ulogu u ruskim hibridnim aktivnostima na Zapadnom Balkanu, pogotovo kroz zloupotrebu vjere i vjerskih elemenata. Dominantne aktivnosti ruskog ambasadora dešavaju se u koordinaciji sa militantnim pravoslavnim bratstvima u Crnoj Gori korišćenjem emocionalne manipulacije za širenje proruskih narativa.
Jedan od narativa kojima je ambasador Maslenikov posvetio značajan prostor jeste onaj o jačanju tzv. tradicionalnih veza Crne Gore i Rusije, koji je posebno bio evidentan prilikom otkrivanja biste Aleksandru Nevskom u Andrijevici i Nikšiću 6. decembra 2023. godine. Tom skupu prisustvovali su predsjednici opština Nikšić, Andrijevica i Berane: Marko Kovačević, Željko Ćulafić i Vuko Todorović. Ruski dom u Beogradu, Ambasada Rusije u Crnoj Gori i Srpska pravoslavna crkva u tom smislu eksploatišu, u psihološko-propagandne svrhe, mitsko predanje da su se u 18. vijeku Vasojevići molili Aleksandru Nevskom pred odlučujuću bitku protiv Turaka.
Rusko propagandno i hibridno efekturianje istorijskih događaja kulminiralo je tokom obilježavanja 25 godina NATO intervencije na SRJ. Taj događaj ruska propaganda koristi za širenje emocionalnih i manipulativih narativa, ali i kao momenat za aktivaciju kompletnog ešalona proruskih proksija na Zapadnom Balkanu.
Hibridne aktivnosti ambasadora Maslenikova, koje podrivaju strateško opredjeljenje Crne Gore bile su evidentne tokom obilježavanja godišnjice NATO intervencije 25. marta 2024. godine u Tivtu. Maslenikov je zajedno sa predsjednikom Skupštine opštine Tivat Željkom Komnenovićem i članovima pravoslavnog bratstva Miholjski zbor prisustvovao pomenu poginulom pripadniku 63. padobranske birgade u NATO intervenciji 1999. godine.
Njegova izjava sa tog događaja, da su SAD i NATO raketno-bombenim napadima pokazali svijetu šta je humanitarna intevencija i što je američka demokratija ilustruje višekanalnu propagandnu strategiju Moskve koja manipuliše istorijskim činjenicama s ciljem izazivanja antizapadnog sentimenta. Takođe, u izjavi za Borbu taj događaj percipira kao ključan za pad podrške NATO u Crnoj Gori, plasirajući neutemeljeni narativ da je konfrontacija sa SRJ i Rusijom izgovor za opstanak tog saveza.
U Budvi, u Akademiji znanja čiji je osnivač opština Budva, 7. aprila 2024. godine, prikazan je propagandni film Car Nikolaj između Crne Gore, Srbije i Donbasa autora Igora Damjanovića. Propagandni film proruskog ratnog izvještača portala IN4S prikazuje kako se u Crnoj Gori, Srbiji i Donbasu poštuje kult ruskog cara Nikolaja. Ambasador Rusije je i tu priliku iskoristio da ukaže na značaj njegovanja tradicije i međunarodnih odnosa. Element tradicije i tradicionalnih vrijednosti igra značajnu ulogu u prokremaljskoj propagandi na Zapadnom Balkanu. Narativ o očuvanju tradicionalnih veza sa Rusijom u sinergiji sa elementom pravoslavne vjere predstavlja jedan od nosećih stubova ruske propagande.
Rat u Ukrajini i lokalizacija hibridnih aktivnosti Rusije
Sagledavajući aktivnosti i javne istupe ambasadora Maslenikova, uočava se da se ruska strategija hibridnih dejstava odvija isključivo na lokalnom nivou. Agresija Rusije na Ukrajinu marginalizovala je bilo kakve diplomatske aktivnosti ruskog ambasadora na državnom nivou, međutim proruski proksi akteri koriste svaku priliku da na nivou lokalnih samouprava u kojima vrše vlast omoguće nedvosmislen upliv ruskih hibridnih aktivnosti.
Predsjednik Slobodne Crne Gore i rukovodilac službe za građane Glavnog grada Vladislav Dajković jedan je od najdosljednijih eksponenata proruske politike, a sa funkcije koju obavlja u okviru vlasti u Podgorici omogućava lakše širenje proruskih narativa. Vladislav Dajković se u decembru 2023. godine sastao sa predsjednikom Srpske napredne stranke (SNS) Milošem Vučevićem i gradonačelnikom Banja Luke Draškom Stanivukovićem i učestvovao u predizbornoj kampanji Aleksandra Vučića. Nakon Srbije Dajković je u decembru 2023. godine i januaru 2024. godine boravio u Moskvi, poručujući da nikada ne smijemo da zaboravimo da su Rusi naša braća i da je Rusija naša bratska zemlja i da je Crnoj Gori potreban tako moćan brat i saveznik. U martu 2024. godine Dajković nastavlja svoje aktivnosti u Beogradu susretom sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem naglašavajući da Crna Gora nema bližeg saveznika od Srbije koja štiti i pomaže Srbe u regionu uz izraze zahvalnosti predsjedniku Vučiću što je sačuvao obraz srpskog naroda u teškim vremenima. Na sastanku sa Vladislavom Maslenikovim u aprilu 2024. godine, Dajković je istakao da ga ohrabruje pad podrške NATO u Crnoj Gori. Nakon tih susreta Dajković je intezivirao svoje političke aktivnosti i u aprilu 2024. godine sklopio sporazum o organizovanoj saradnji i jedinstvenom političkom djelovanju sa Demokratskom narodnom partijom (DNP) Milana Kneževića. U decembru 2023. godine Milan Knežević je sklopio politički sporazum i sa Markom Milačićem, predsjednikom Prave Crne Gore na čije prorusko djelovanje je DFC ranije ukazivao. Sve pomenute političke aktivnosti ukazuju na okupljanje direktnih eksponenata srpsko-ruskog djelovanja u političkom životu Crne Gore.
Desničarske organizacije na lokalnom nivou, u sinergiji sa predstavnicima koalicije Za budućnost Crne Gore i djelovima SPC u kontinuitetu pokazuju privrženost politici Kremlja. Lokalni nivoi vlasti u sinergiji sa SPC kontinuirano omogućavaju izlazak iz diplomatske blokade ruskom ambasadoru i lakše plasiranje dezinformacionih narativa koji direktno targetiraju crnogorske građane.
Imajući u vidu da je podrška članstvu Crne Gore u NATO opala za 12%, važno je sagledati karakteristike proruskih narativa, ali i koje markirne tačke targetira proruska propaganda. Dezinformaciona kampanja kanalisana iz Kremlja temeljila se na lažnom narativu o slanju vojske država članica NATO u Ukrajinu.
U intervjuu za Borbu, Maslenikov u kontekstu Crne Gore, ističe dva ključna narativa prokremaljske propagande i to: da EU zahtijeva od svojih članica da se konfrontiraju Rusiji i da će NATO slati svoju vojsku da ratuje protiv Rusije u Ukrajini.
Okidač za prorusku propagadnu koja targetira sve članice EU i NATO je izjava francuskog predsjednika Emanuela Makrona da ne isključuje mogućnost slanja francuskih trupa u Ukrajinu. Proruska propaganda je od ove izjave kreirala narativ da NATO planira slanje trupe u Ukrajinu, koji su preuzeli crnogorski proksi akteri.
Neosnovana i ubrzo demantovana izjava lidera DNP Milana Kneževića u kojoj najavljuje slanje crnogorskih trupa u Ukrajinu, na liniji je ruske propagande na nivou EU. Taj vid narativa, zajedno sa kontinuiranim ruskim naporima u informacionoj sferi na podrivanju institucija EU u susret izborima u državama članicama podudara se sa narativom ambasadora Maslenikova o EU kao o Titaniku.
Sekundarni narativ, kojim ruska propaganda targetira EU i potencijalne nove članice jeste predstavljanje EU kao bezidejnog saveza kojim upravljaju NATO i SAD. Stoga, Maslenikov u izjavi za Borbu ističe pojavljivanje pravednijeg multipolarnog svjetskog poretka, a partnerski odnos Zapada i Crne Gore izjednačava sa neokolonijalizmom.
Očigledna je strategija Kremlja da korišćenjem hibridnih taktika, preko proruskih medija, diplomata i desničarskih organizacija podriva EU agendu u Crnoj Gori. Jačanjem proruskih proksija kroz najavljenu rekonstrukciju vlade, omogućilo bi da se ruska agenda multipolarizma i autoritarizma postavi kao pandan EU integracijama Crne Gore.