U okviru događaja “Strateški dijalog: suočavanje sa stranim malignim uticajem u Crnoj Gori” Digitalni forenzički centar je predstavio novu studiju pod nazivom Ruske hibridne aktivnosti na Zapadnom Balkanu: Igra u sjenkama. Studija analizira djelovanje Rusije u Evropi i na Zapadnom Balkanu od početka ruske agresije na Ukrajinu 24. februara 2022. godine.
Studija donosi genezu ruskog poimanja tzv. meke moći, i analizu kombinacije političkih, vojnih, diplomatskih i kulturnih sredstava korišćenih u ostvarivanju strateških ciljeva Ruske Federacije, sa posebnim fokusom na zastupnike i promotere ruskih interesa u Crnoj Gori.
Kompletnu studiju možete preuzeti OVDJE.
Rast evroskepticizma u regionu, podstaknut razočaranjem zbog dugotrajnog procesa evropskih integracija, pogodno političko okruženje, i činjenica da anti-zapadni narativi već imaju određeni broj pristalica – okolnosti su koje idu na ruku Rusiji i domaćim zastupnicima njenih interesa u predstavljanju Rusije kao političke, vojne i ekonomske alternative Zapadu.
Zbog toga uloga Evropske unije i SAD u regionu mora postati proaktivnija i sveobuhvatnija, uz iskazivanje višeg stepena interesovanja za Zapadni Balkan i suprotstavljanje ambicijama Rusije da proširi svoje prisustvo i uticaj.
Intenziviranje ruske dezinformacione kampanje
Ruska agresija na Ukrajinu, navodi se u studiji, imala je značajan negativan uticaj na percepciju drugih država o geopolitičkoj poziciji Rusije, što je dovelo do njene erozije na Globalnom Indeksu meke moći. Istovremeno, sankcije EU ostavile su posljedice, pa je od februara 2022. do juna 2023. vrijednost uvoza u EU iz Rusije opala za 84%, a uvoz naftnih proizvoda iz Rusije u EU u prvoj godini agresije pao je sa 29% na 2%.
Ruski odgovor na ovu krizu bilo je intenziviranje dezinformacione kampanje – ruske kampanje od početka invanzije na Ukrajinu dosegle su 165 miliona korisnika unutar EU na svim društvenim mrežama, a podaci pokazuju i da je prokremaljska propaganda imala 16 milijardi pregleda unutar EU, dok se ekosistem proruskih naloga udvostručio od početka invazije.
Zapadni Balkan – Sputnjik, Russia Today i Srbija
Jedan od ključnih alata za širenje ruskog uticaja u medijskom prostoru Zapadnog Balkana je Sputnjik Srbija, internet portal na srpskom jeziku, osnovan pod okriljem ruske državne novinske agencije Sputnjik (pod sankcijama EU). Njegove sadržaje preuzimaju i lokalni mediji, a narativi koje promoviše odgovaraju vanjskopolitičkim interesima Kremlja: diskreditacija EU i NATO, podrivanje prozapadnih vlada, širenje defetizma, kreiranje atmosfere nepovjerenja u institucije.
Koliko je za Rusiju važna uloga Srbije u širenju propagandnih narativa, govori i činjenica da je u jeku ruske agresije na Ukrajinu u Srbiji počela s radom Russia Today (pod sankcijama EU). Srbija je jedina država pretendent za ulazak u EU koja nije uskladila spoljnu politiku sa EU, odbijajući da uvede sankcije Rusiji, što je omogućilo propagandnim glasilima ne samo da zadrže postojeću platformu za širenje dezinformacija, već da je prošire drugim sadržajima (poput podkasta nekadašnje urednice najstarijeg srpskog dnevnog lista Politika, Ljiljane Smajlović).
Crna Gora – ZBCG, SPC i IN4S
Tri su ključna sredstva uticaja Rusije u Crnoj Gori prepoznata studijom Igra u sjenkama. Ruski hibridni uticaj na Zapadnom Balkanu.
Prije svega, tu su politički zastupnici („proxy“) ruskih interesa u Crnoj Gori, oličeni u nekadašnjem Demokratskom frontu, sada koaliciji Za budućnost Crne Gore. Njihov prelazak iz opozicije u vladajuće strukture, navodi se u studiji, doprinio je tome da otvorenu podršku Rusiji i Vladimiru Putinu zamijene narativom zvanične Srbije o miješanju zapadnih ambasada u unutrašnje prilike u Crnoj Gori, ponavljajući reciklirani narativ o ugroženom srpskom nacionalnom biću u Crnoj Gori.
Dalje, studija prepoznaje spregu Ruske i Srpske pravoslavne crkve udruženih na promociji vrijednosti pravoslavnog hrišćanstva, negirajući kroz kult svetosavlja crnogorski nacionalni identitet. Ova osovina je potpisivanjem Temeljnog ugovora dobila dodatnu snagu, premda je nejasno da li je premijer u tehničkom mandatu, Dritan Abazović, time svjesno ili slučajno omogućio glavnom ruskom proksi igraču još veći upliv u crnogorske političke prilike.
Osim toga, DFC je u svojim ranijim materijalima više puta konstatovao da je oblast medija polje na kojem je Kremlj imao najviše uspjeha u proteklom periodu kada je region Zapadnog Balkana u pitanju. Propagandni sadržaji plasiraju se preko portala, lokalnih tabloida i društvenih mreža koje finansira Ruska Federacija.
Primjera radi, austrijsko Ministarstvo odbrane je objavilo mapu ekosistema tzv. Z kanala i blogera za širenje ruske vojne propagande, na kojoj se našao i propagandni portal IN4S iz Crne Gore, koji, osim što je nosilac proruske propagande u zemlji, promoviše i jedinog izvještača iz Crne Gore sa ukrajinskog ratišta, Igora Damjanovića.
Udaljavanje Crne Gore od realizacije ciljeva iz njene evropske agende, i relativizacija njenog kredibiliteta u NATO u periodu mandata 43. Vlade Crne Gore (mahom u tehničkom mandatu), uz istovremeno prihvatanje nejasnih inicijativa osmišljenih u Beogradu, predstavlja upozorenje i smjernicu za 44. Vladu o tome u kom pravcu ne bi trebalo ići. Uključivanje u vladu proruskih i prosrpskih partija otvoreno antizapadne orijentacije ne bi se moglo tumačiti kao korak u pravom smjeru.
Djelovanje ruske meke moći u ranijem periodu, odnosno mapiranje ključnih subjekata u regionu i Crnoj Gori, prikazano je u DFC studiji Uloga Rusije na Balkanu – Slučaj Crne Gore, kao i u analizi Sjenke Ukrajine nad Crnom Gorom.