Krajnje desničarske pro-srpske organizacije, u dužem periodu pokušavaju ostvariti istaknutu ulogu u društveno-političkom životu Crne Gore. Njihove aktivnosti posebno su bile vidljive tokom važnih dešavanja u posljednje četiri godine – litija, parlamentarnih i lokalnih izbora, ustoličenja mitropolita, kao i velikog broja protesta. Osim zbivanja na crnogorskoj političkoj sceni i regionalna dešavanja često su okidač za aktiviranje i djelovanje krajnje desničarskih organizacija i pojedinaca. Nedavna dešavanja na Kosovu su to ponovo pokazala.
Oružani napad na sjeveru Kosova koji je organizovao i predvodio potpredsjednik kosovske Srpske liste Milan Radojičić ozbiljno je zaprijetio narušavanjem mira i izazivanjem nestabilnosti u cijelom regionu Zapadnog Balkana. U napadu je stradao jedan kosovski policajac i tri srpska napadača. Dok su na Kosovu napadači optuženi za terorizam, a međunarodna zajednica zatražila njihovo hitno procesuiranje, u određenim nacionalističkim krugovima u Crnoj Gori je kreiran narativ da su napadači heroji i žrtve. Ključnu ulogu u kreiranju tog narativa ima Srpska pravoslavna crkva (SPC) zajedno sa krajnje desničarskim organizacijama i pojedincima od kojih se posebno ističe Miholjski zbor.
Miholjski zbor je organizacija bliska Srpskoj pravoslavnoj crkvi čiji je jedan od osnivača Mijajlo Backović, bivši pripadnik 63. padobranske brigade Vojske Jugoslavije i sekretar Metodija Ostojića, episkopa budimljansko-nikšićkog SPC. Kako je DFC ranije pisao, Mijajlo Backović je, 2016. godine, u Kotoru prisustvovao stvaranju tzv. Balkanske kozačke vojske. On posljednjih godina aktivno učestvuje u političkom životu u Crnoj Gori. U junu 2020. snimljen je kako koordinira politički protest u organizaciji Demokratskog fronta u Budvi. U avgustu iste godine je neposredno pred parlamentarne izbore prokleo sve glasače tadašnje vladajuće koalicije zbog usvajanja Zakona o slobodi vjeroispovijesti. Kontroverzno djelovanje Backovića zaokruženo je nepoštovanjem državnih simbola Crne Gore (jedini je sjedio prilikom intoniranja crnogorske himne u Nikšiću, povodom 18. septembra 2022. godine, Dana oslobođenja, zbog čega je protiv njega pokrenut prekršajni postupak, kao i u Budvi tokom proslave Dana opštine 2019. godine).
Miholjski zbor se putem društvenih mreža predstavlja kao humanitarna organizacija, ali kada se sagledaju njihovi stavovi i aktivnosti i kada se oni kontekstualizuju uočava se agenda zasnovana na desničarskoj ideologiji, militarističkom duhu i odanosti Srbiji i Rusiji.
Političko djelovanje Miholjskog zbora po prvi put je uočeno uoči parlamentarnih izbora 2020. godine. Ova organizacija više puta je javno isticala da je aktivno učestvovala u svrgavanju režima Mila Đukanovića. Nakon izglasavanja nepovjerenja Vladi Crne Gore, u februaru 2022. godine, pripadnici ove organizacije su učestvovali u organizovanju protesta i blokada saobraćajnica u Crnoj Gori, zajedno sa članovima pravoslavnih bratstava Stupovi i Zavjetnici Tvrdoš, uz jasne zahtjeve upućene političkim subjektima da novu Vladu formiraju stranke parlamentarne većine konstituisane nakon izbora 2020. godine i manjinske partije. Otvoreno su prijetili miru u Crnoj Gori kroz najavu da će formiranje manjinske vlade izazvati neviđeni haos u Crnoj Gori. Član organizacionog odobra narodnih protesta i govornik na tim protestima bio je predsjednik Miholjskog zbora Zdravko Nišavić.
U organizaciji Miholjskog zbora, Udruženja novinara CG i IN4S, 29. avgusta i 1.septembra 2022. godine, u Budvi i Podgorici, organizovani su proruski skupovi na kojima je govorio Igor Damjanović, dopisnik IN4S i srpskih tabloida sa ratišta u Ukrajini. Treba napomenuti da su Mijajlo Backović i Igor Damjanović, 16. februara 2022. godine, imali sastanak u Ambasadi Rusije u Podgorici, a da je Damjanović ubrzo nakon toga otputovao za Rusiju i ključni je medijski promoter ruske ratne propagande u Crnoj Gori.
U vrlo delikatnom momentu za cijeli region Zapadnog Balkana, SPC u Crnoj Gori i njoj bliske krajnje desničarske organizacije dodatno manipulišu i podgrijavaju atmosferu u cilju radikalizacije i moblizacije crnogorskih građana koji se izjašnjavaju kao Srbi. U više crnogorskih gradova SPC je održala pomene za stradale napadače na kojima su se okupile desetine građana Crne Gore, a kampanja se vodi i kroz pro-srpske medije u Crnoj Gori kao i putem društvenih mreža.
Miholjski zbor se oglasio dan nakon sukoba u Zvečanu (Kosovo), 29. maja 2023. godine. U saopštenju se navodi da srpski narod nije sam, te da oni kao direktnog krivca za aktuelna dešavanja na sjeveru Kosova vide međunarodnu zajednicu, odnosno KFOR, Euleks i Kvintu, uz konstataciju da ta dešavanja mogu ugroziti regionalnu bezbjednost.
Nakon nedavnih dešavanja na Kosovu na društvenim mrežama pojavio se snimak Zdravka Nišavića u kojem poziva na mobilizaciju stanovništva i veterana, pozivajući ih da ukoliko bude potrebno idu na Kosovo. U video snimku, Nišavić nosi majicu sa obilježjem Miholjskog zbora i saopštava da se nalazi ispred zgrade Kragujevačke opštine u kojoj se nalazi i Vojni odsjek Vojske Srbije gdje će se prijaviti, odnosno staviti na raspolaganje. On poziva sve svoje prijatelje veterane i sve vojne obveznike da se jave Vojnom odsjeku i naprave viralni poziv – Obraz, te da kreiraju i podijele video snimke kako bi pokazali da među Srbima još uvijek žive Obilići.
Ovo se može tumačiti kao nastavak kampanje tokom proteklih mjeseci koja je nosila poruku „kad se vojska na Kosovo vrati“.[1] U više gradova u Crnoj Gori, Srbiji , ali i Rusiji osvanuli su grafiti sa tim sloganom. Crna Gora se, u kontekstu regionalne bezbjednosti, ponovo pokazala kao plodno tlo za hibridno djelovanje. Hibridnim djelovanjem i instumentalizacijom Crkve, stvara se klima za konsolidaciju radikalno desnih organizacija, koje najčešće djeluju u okviru navijačkih grupa ili crkvenih bratstava.
[1] https://dfc.me/refleksivna-kontrola-kao-element-hibridnog-djelovanja-u-crnoj-gori/