Hronologija dešavanja na crnogorskoj društveno-političkoj sceni ukazuje na proces kreiranja operacija uticaja (influence ops). Djelovanje posrednika (proksija), dugotrajno djelovanje aktera malignog uticaja od pojedinaca do medija, kao i stranih državnika destabilizuje demokratski proces formiranja vlasti kroz dobro poznate narative. Višesmjerni uticaj na javno mjenje kroz medijske konstrukte o ugroženom srpskom nacionalnom identitetu i jeziku i zabrani ulaska Srbima u Vladu predstavlja kostur operacije uticaja. Završna faza operacije podrazumijeva kreiranje meteža koji održava društvo u stanju neizvjesnosti i sukoba, parališući demokratske procese.
Najava mandatara Milojka Spajića da koalicija Za budućnost Crne Gore neće biti dio nove vlade ogolila je veze i namjere pojedinih političkih struktura, medija, aktivista, analitičara i krajnje desničarskih organizacija. Pojačane su i aktivnosti u online sferi koje osim stvaranja pritiska, dezinformisanja o ugroženosti Srba i prekrajanju izborne volje, za cilj imaju zastrašivanje crnogorskih građana koji se izjašnjavaju kao Srbi i njihovo usmjeravanje prema navodno jedinim pravim zastupnicima interesa srpskog naroda u Crnoj Gori oličenim u političkim subjektima bliskim predsjedniku Srbije, a koje predvode Andrija Mandić i Milan Knežević.
Pored medija i analitičara koji dominantno plasiraju narativ da je Crna Gora protektorat, čiju politiku i dalji kurs određuju zapadne ambasade, kampanju oko formiranja nove vlade u Crnoj Gori pod imperativom da Srbi moraju biti dio izvršne vlasti vodi i državni vrh Srbije – predsjednik Vučić, ministar spoljnih poslova Ivica Dačić i predsjednica Vlade Ana Brnabić. Identične narative preuzimaju različiti akteri u Crnoj Gori, a krajnja instanca su društvene mreže.
Na Vajberu je, 27. avgusta 2023. godine, napravljena grupa pod nazivom Odbrana izborne volje s ciljem da se mobiliše što više građana protiv navodnog kršenja izborne volje. Iako su osnivači, odnosno admini grupe naveli da su objave u kojima se promovišu partije zabranjene, može se uočiti da pojedinci dijele sadržaje koje na svojim društvenim mrežama objavljuje koalicija Za budućnost Crne Gore i njeni lideri. Među administratorima se nalaze ljudi hapšeni zbog više krivičnih djela i članovi pravoslavnih bratstava, podržavaoci ruske agresije na Ukrajinu i negatori genocida u Srebrenici.
U grupi se objavljuju poruke koje sadrže govor mržnje, prijetnje i uvrede, a dijeljeni su i brojevi telefona predstavnika Pokreta Evropa sad, Demokratske Crne Gore i Socijalističke narodne partije kako bi pojedinci iz grupe vršili pritisak i zastrašivali poslanike u susret formiranju vlade. Objavljena je i “umrlica” mandatara Milojka Spajića, a aktivnosti su kulminirale organizovanjem auto-litija širom Crne Gore 30. avgusta 2023. godine. Pominje se i da je sljedeća faza djelovanja oganizovanje protesta ispred kancelarija PES-a.
Pojedini analitčari i aktivisti su kroz svoje medijske nastupe pokušali da u proces formiranja vlade uključe kler SPC. Ipak, Mitropolija crnogorsko-primorska i mitropolit Joanikije nijesu reagovali tim povodom, iako je bilo sporadičnih istupa pojedinaca iz Srpske pravolavne crkve koji su svoje stavove iznosili putem društvenih mreža i pojedinih portala.
Još jednom, kao i u slučaju primjene refleksivne kontrole, pokazalo se da je Crna Gora u značajnoj mjeri podložna stranom uticaju. Ustaljeni narativi o ugroženom srpskom nacionalnom identitetu poslužili su za kreiranje opsežnih medijsko-propagandnih aktivnosti koje prijete da destabilizuju društveno-političke prilike u državi. Rat u Ukrajini i nove geopolitičke okolnosti doprinijele su da se rusko-srpska obavještajna mreža dodatno koncentriše na eksploataciju slabih tačaka u crnogorskom društvu, prije svega na tradicionalnu identitetsku podijeljenost i različite poglede na vrijednosti koje baštini i kojima treba da teži crnogorsko društvo.
Operacija uticaja koja se realizuje preko različitih agenata uticaja treba da posluži kao upozorenje političkim snagama u Crnoj Gori koje se zalažu za evropske i vrijednosti evroatlantizma, koje bi nakon formiranja 44. Vlade trebale snažno i odlučno krenuti u borbu za izgradnju institucija spremnih da se suoče sa ovakvim pojavama i osujete planove da se Crna Gora usmjeri izvan evroatlantskih tokova.
