U posljednjih pet godina, Crna Gora je prošla kroz dinamičan i izazovan proces političke transformacije. Tokom tog razdoblja, put evropskih integracija je usporen, dok su aktvnosti stranih aktera sve vidljivije, a posljedice na podijeljeno i polarizovano crnogorsko društvo su sve očiglednije, saopšteno je na konferenciji održanoj 14. septembra povodom obilježavanja petogodišnjice postojanja i rada Digitalnog forenzičkog centra.
Događaj je otvorio analitčar DFC-a Milan Jovanović, koji je istakao da je DFC kroz dubinske studije i analize nastojao da daje sveobuhvatan uvid u načine na koje se pokušava oblikovati i dezinformisati javno mnjenje. On je naglasio da u eri kada se istina sve više posmatra kao fleksibilan i fluidan koncept, organizacije poput DFC-a ostaju ključni stubovi odbrane demokratskih vrijednosti. Zajedno ćemo nastaviti ovu borbu, ojačani našim dostignućima, poučeni prethodnim izazovima i inspirisani mogućnostima koje nam predstoje, zaključuje u uvodnom obraćanju.
Ambasadorka Sjedinjenih Američkih Država Džudi Rajzing Rajnke poručila je da je rad koji je DFC obavio tokom posljednjih pet godina u identifikaciji dezinformacija i edukaciji javnosti bio izuzetno vrijedan i utemeljen. DFC je pomogao u odbrani integriteta crnogorskog informacionog prostora i pokazao svoju predanost očuvanju nacionalne bezbjednosti Crne Gore, navodi ona. Ovi napori nas podsećaju da dezinformacije neće pobijediti – uz odlučnost i budnost, možemo prevazići čak i najopasnije prijetnje demokratiji, kazala je Rajzing Rajnke.
Dezinformacije, kako je ocijenila, postaju sve suptilnije i opasnije, a važnost preduzimanja akcija je od suštinskog značaja jer se Crna Gora nalazi u procesu formiranja vlade. Ambasadorka SAD navodi da Crna Gora ima ogromnu priliku da ubrza svoj put ka pristupanju EU i poboljša život svojih građana. Ljudi u Crnoj Gori izabrali su evropski put i glasali prije svega za evroatlantske vrijednosti i partije, pa je od suštinskog značaja da postoji oprez kako bi se osiguralo da zlonamjerni akteri i zlonamjerne informacije ne izopače volju građana, zaključuje ona.
DFC osnovan sa jasnom misijom, a to je zaštita demokratije i evroatlantskog puta Crne Gore
Analitičar Marko Banović predstavio je petogodišnji rad i dostignuća Digitalnog forenzičkog centra. On je u svom izlaganju istakao da je DFC osnovan sa jasnom misijom a to je zaštita demokratije i evroatlantskog puta Crne Gore.
DFC od osnivanja prati i analizira maligni strani uticaj, kazao je on, dodajući da se DFC posebno fokusira na dezifnromacije i druge vidove manipulacija informacijama koje za cilj imaju podrivanje demokratskih procesa.
DFC je za 5 godina obajvio 5 detaljnih studija na temu malignog stranog uticaja i 118 analiza. DFC drži poseban fokus na dezinformacije i lažne vijesti koje imaju za cilj diskreditaciju i podrivanje demokratskih procesa u Crnoj Gori i njenom bliskom susjedstvu, istakao je Banović.
DFC tim je analizirao preko 200.000 članaka u domaćim i regionalnim medijima od kojih je 29% sadržalo neki oblik manipulacija informacijama. DFC analize i istraživanja pokazuju da dezinformacije u Crnoj Gori su uglavnom dio aktivnosti spoljnih aktera, i predstvljaju važno oruđe za širenje njihovog uticaja, naglasio je anlitičar DFC-a.
Banović je posebno istakao rad DFC-a u oblasti edukacije i medijske pismenosti. On je istakao da je u proteklih 5 godina DFC održao 28 radionica i obuka na kojima je prisustvovalo preko 530 učesnika.
(Dez)informaciono okruženje i jačanje otpornosti
Na prvom panelu (Dez)informaciono okruženje i jačanje otpornosti, Nedeljko Rudović, direktor Direktorata za medije u Ministarstvu kulture i medija je kazao da je Crna Gora jedinstvena u regionu zato što ima žilave, aktivne i uticajne organizacije civilnog društva i njihov uticaj na rast građanske svijest ne smije se zanemariti. Isto važi i za nezavisne medije, uz sve mane njihova uloga je važna za sve procese koji se tiču demokratizacije i podizanja svijesti kod građana. Po ugledu na ono što radi Evropska unija sa svojom mrežom EDMO, Ministarstvo kulture i medija je kroz medijsku strategiju predložilo formiranje mreže za borbu protiv govora mržnje preko koje bi se formiralo autoritativno tijelo koje bi okupilo Univerzitet, nezavisne medije i organizacije civilnog društva kao što je DFC, ističe Rudović.
Tokom panela Daliborka Uljarević, izvršna direktorica Centra za građansko obrazovanje govorila je o mekim, odnosno suptilnijim oblicima širenja dezinformacija, koje je veoma teško primijetiti, a koji ozbiljno mogu da ugroze građansko biće Crne Gore, budući da ne postoje efikasni mehanizmi odbrane. Uljarević je istakla da u Crnoj Gori postoje primjeri opskurnih portala koji nisu registrovani, a finansiraju se od državnih firmi i šire rusku propagandu. Ona je dodala da zakoni moraju biti striktni i da nije dovoljno isključiti samo medije koji nisu registrovani već moramo imati mehanizam koji će provjeravati i registrovane medije da li krše kodeks novinarske etike.
Milan Jovanović iz DFC je rekao da se pitanje stranog uticaja danas relativizuje, a prije 30. avgusta se koristio za prikupljanje političkih poena. Navodi da državne institucije već godinama pokazuju pasivnost i nezainteresovanost za bavljenje tom pojavom, dok je građanima sve teže da razlikuju dezinformacije i tačne vijesti. Zaključuje da nije dovoljno da se DFC i druge organizacije civilnog društva bore protiv stranih uticaja, već je potrebno i da Vlada podrži njihove napore.
Percepcija stranog uticaja u domaćim i regionalnim medijima
U okviru drugog panela Percepcija stranog uticaja u nacionalnim i regionalnim medijima, politički komentator Boško Jakšić govorio je o uslovima u domaćem ambijentu i stranim uticajima u regionalnim medijima. Uticaj medija na javnost je ogroman. Ono što se ne mijenja je uloga medijskih poslenika, a to je da tragaju za istinom. Značajan broj medijskih poslenika se podređuju političarima i postaju propagandisti. Od kako postoje mediji postoje interesi zemalja da se umiješaju u poslove drugih zemalja i to ostvaruju pomoću propagande kroz medije. Koliko uticaj medija i stranih faktora može biti moćan primjer je Srbija, kazao je Jakšić.
Nikola Marković, direktor RTV Nikšić je ocijenio da postoje i legitimni strani medijski uticaji koji su poželjni, ali problem je u onim nelegitimnim i propagandističkim, koji služe ideologijama koje imaju za cilj da kontrolišu i uređuju društvo. Marković je dodao da se nedozvoljeni strani medijski uticaj najbolje sprečava transparentnim vlasništvom.
Propagandistički mediji imaju očekivano dejstvo i njih smo svi svjesni – pravi problem su suptilniji maligni uticaji i institucionalni fake news, istakao je Avdo Avdić, urednik portala Istraga.ba. Lako ćemo dokazati dezinformacije u Informeru i Pinku, ali šta ćemo sa medijima koji slove za objektivne i profesionalne, pita Avdić. Ističe da Ruska Federacija u Bosni i Hercegovini nema samo medije, nego ima i institucije i da institucionalni fake news razara Bosnu i Hercegovinu. Osim ruskog, Avdić je ukazao i na primjetan turski uticaj u BiH navodeći primjer Agencije Anadolija koja objavljuje sadržaj koji je u saglasnosti sa Vladom Turske i njihovom ambasadom u BiH.