Iako nas trenutna situacija u svijetu može pokolebati da posumnjamo u vrijednost i snagu istine, istorija nas uči da nijedan propagandni i dezinformacioni poduhvat nije izdržao test vremena. Ono u čemu je svakako dezinformaciona taktika bez premca je nanošenje štete kroz kreiranje haosa, nestabilnosti i pozivanja na akcije koje imaju za cilj destabilizaciju društava u kojima se netačne informacije plasiraju. Iako efektivna isključivo na kratak rok, dezinformaciona kampanja uvijek čini nepopravljivu štetu društvima i zajednicama.
Možda i najgori primjer destruktivnog djelovanja propagande dokazuje nam da su ruske obavještajne službe još od štampe i izdavanja “Protokola sionskih mudraca”, najštetnijeg plagijata i propagandnog pamfleta u istoriji, razvijale podmukle tehnike širenja dezinformacija. “Protokoli sionskih mudraca” je pamflet skovan u kancelarijama “Ohrane”, a direktno je odgovoran za pogrome nad Jevrejima u ruskoj imperiji. Ova knjiga je indirektno značajno uticala na stvaranje pogodnog tla za najgori zločin u ljudskoj istoriji – holokaust. Pamflet je od strane antisemita korišćen kao dokaz “ispravnosti njihove borbe”. Henri Ford je čak finansirao štampu i distribucije ovog pamfleta u tiražu od 500.000 primjeraka. Prošlo je dosta vremena dok ljudi u Evropi i Americi, kroz rad novinara London Tajmsa, nisu shvatili da je riječ o najgoroj vrsti plagijata i krivotvorenja u istoriji. Mnogi na Zapadu su do tada već ispali “korisni idioti” u službi tada već mrtvog režima ruske imperije.
Ono što se desilo u pripremama za američke izbore dokaz je da ta tradicija nikako nije zamrla. Agencija za internet istraživanja, navodno privatna kompanija za koju se vjeruje da je u vlasništvu Jevgenija Prigožina, istog čovjeka koji stoji iza privatne vojne organizacije Vagner, a koja je regrutovala ljude iz Srbije i Crne Gore za rat u Siriji i na afričkim frontovima, u posljednjih par godina sprovodila jeveliku operaciju manipulisanja javnim mnjenjem u zapadnim zemljama. Regrutovani su ljudi kojima je engleski maternji jezik, a koji su vodili lažne profile na socijalnim mrežama i koji su na daljinu organizovali okupljanja pripadnike suprotstavljenih ideja na istom mjestu i u isto vrijeme. Fingirali sukobe, i uz medijsku podršku informativnih agencija u vlasništvu ruske vlade, poput Russia Today, Russia Beyond, Sputnjik, itd naglašavale sve teme koje mogu da izazivaju podjele u društvima na Zapadu.
Poruke su generisane, kao što je generisan i govor koji se koristio. Većina poruka se svodila na karikaturisanje i prenaglašavanje ideoloških razlika među ljevicom i desnicom. Naglašavanje marginalnih i štetnih pojava na desnici ili ljevici kao što su tzv. SJW (Social Justice Warrior) ljudi koji svojim maksimalističkim i bizarnim zahtjevima obesmišljavaju feminizam ili borbu za prava etničkih, religijskih i seksualnih manjina. Sa druge strane isticanje pojava kao što su naoružane milicije u Americi, radikalizovanje pokreta kao što je NRA. Karikiranje gender politike, slično kao što to čini Saša Baron Koen u novom projektu “Who Is America?”, samo ne sa dobrom namjerom, koliko sa željom da se izazovu sukobi na većem nivou, kao i da se destabilizuje politička scena u Evropi i u Americi. Jedan od najopasnijih narativa je i priča o imigrantima stavljena u kontekst svjetske zavjere iza koje stoji Džordž Soroš. Poslednjih dana svjedočimo da su na Soroševu adresu, kao i na adrese CNN-a, porodice Obama i Klintonovih poslati paketi sa eksplozivnim napravama. Nadam se da nam je svima jasno što je izazvalo ovakva djelovanja ljudi.
Glavni strateški pravac je bio da se kroz naglašavanje razlika smanjuje prostor za dijalog i kompromis, principi na kojima je i sačuvana dugogodišnja stabilnost liberalnih demokratija.
Izgleda da je Priručnik koji su djedovi ruske mašinerije za širenje laži iz “Ohrane” pripisivali judeo-masonskoj zavjeri, danas postao inspiracija za poduhvate struktura koji služe interesima Kremlja.
Kod nas na Balkanu visoko sofisticirane taktike kao na zapadu nisu bile potrebne, jer su naše razlike i podijeljenosti na nivou devetnaestog vijeka. Etnička mržnja, različita nacionalna obilježja, osjećaji su na koje igra propagandna mašinerija. Sputnjik sa studijom u Srbiji angažovao je mladog reditelja i novinara, Malagurskog, koji je odrastao u Kanadi i koji se kroz par propagandnih uradaka nominovao za odličnog saradnika. Tu su ljudi iz politike poput hrvatskog poslanika Ivana Pernara, crnogorskog poslanika Nebojše Medojevića, i poput političke grupacije “Zavetnici” u Srbiji, koji bez ikakvog kritičkog filtera služe kao distributori unaprijed pripremljenih stavova. Iako se nekom može učiniti da je riječ o spontanom djelovanju, dokaz o koordinaciji aktivnosti je i prisustvo ljudi iz regiona na međunarodnim konferencijama koje se organizuju u Rusiji i Iranu npr. a na kojima se osmišljavaju strategije borbe za monopol na “istinu”.
Društvene mreže i meme stranice su još jedno sredstvo širenja dezinformacija. Stranice poput Starog Liberala u Crnoj Gori, naglašavaju teme koje dijele društvo, amplifikuju dezinformacione napore i podgrijavaju teorije zavjere. Društvene mreže i neodgovorno ponašanje na njima, poput onog Nebojše Medojevića možda djeluju komično, ali ako imamo u vidu da jedan dio populacije slijepo vjeruje u ono što izabrani predstavnici govore, onda se moramo potruditi da naučimo što je to što mi možemo da uradimo da bi se amortizovala. šteta koju ovakvo djelovanje stvara.
Konstantne aktivnosti na promociji medija koji rade na tačnom i objektivnom izvještavanju, nezavisno ocijenjivanje rada medija na ovom polju, jedan dobar i autentičan fact checking projekat koji na zajedničkom jezičkom i kulturnom prostoru Balkana mora biti ujedinjen. Bez ovakvog djelovanja, i upiranja prstom u svaki destruktivni poduhvat, ne možemo imati sigurnost da loša informacija neće iskoristiti savršen trenutak da zapali vatru na vrlo zapaljivom prostoru Balkana.